Stoma Ilco vzw
Een stoma, en dan...
Een stoma 'krijgen' is een ingrijpende gebeurtenis. Niet alleen voor de persoon zelf, maar ook voor de directe omgeving. Er is de weg vooraf, de ziekte, de operatie, het veranderde lichaam, de littekens, het zakje op je buik en... hoe moet het nu verder? Om hierover van gedachten te wisselen kan je terecht bij onze lotgenotenvereniging.
Colostoma
Een colostoma (colon = dikke darm) is een kunstmatige uitgang van de dikke darm doorheen de buikwand naar buiten gebracht. Deze moet worden aangelegd wanneer de ontlasting het lichaam niet meer langs de natuurlijke weg kan verlaten, bijvoorbeeld door het verwijderen van het zieke stuk darm . Soms wordt een stoma aangelegd om na een darmoperatie de darm tot rust te laten komen (zoals bij aanwezige anale fistels).
Wanneer de ontlasting het stoma verlaat, moet dit worden opgevangen in een stomazakje.
Sommige colostomadragers komen in aanmerking om, in overleg met hun arts,
darmspoelingen uit te voeren om voor een bepaalde periode (meestal 48 uur) stoelgangvrij te zijn.
In normale omstandigheden wordt de ontlasting opgehouden door de kringspier van de
anus. Daar een stoma geen sluitspier heeft valt deze controle weg.
Een stoma kan tijdelijk zijn of blijvend. Een tijdelijk stoma wordt bijvoorbeeld aangelegd om
het onderste darmdeel verbonden met de anus rust te geven. Een blijvend stoma kan worden aangelegd wanneer een deel van de dikke darm met of zonder de kringspier moet worden weggehaald.
Een stoma kan dubbelloops zijn of eindstandig. Een dubbelloops stoma heeft twee
openingen naast elkaar. Uit de ene opening komt de ontlasting, uit de ander alleen slijm
(afkomstig van het slijmvlies van de darm). Een tijdelijk stoma is vaak dubbelloops.
Een eindstandig stoma heeft één opening.
In de eerste weken na de operatie is het slijmvlies gezwollen maar de zwelling neemt de volgende weken geleidelijk af.
Ileostoma
Een ileostoma is een kunstmatige uitgang van de dunne darm doorheen de buikwand naar buiten gebracht.
De aanleg van een ileostoma is nodig als de dikke darm buiten werking is gesteld of weggehaald. Hiervoor kunnen verschillende oorzaken zijn. Voorbeelden zijn chronische darmontstekingen (ziekte van Crohn of colitis ulcerosa), ter voorbereiding van de aanleg van een Pouch (reservoir van laatste deel van de dunne darm), aangeboren afwijkingen, polyposis coli (heel veel poliepen in de darm), trauma en bepaalde vormen van kanker.
Sommige mensen krijgen een tijdelijk ileostoma, bijvoorbeeld omdat er na de operatie het resterende (niet actieve) deel van de dikke darm rust moet krijgen om te genezen.
Voor andere mensen is hun stoma definitief.
Normaal gesproken haalt de dikke darm vocht uit de voeding. De ontlasting wordt daardoor dikker. Bij mensen met een ileostoma gebeurt dit niet. De ontlasting is daarom brijachtig of zelfs vloeibaar.
De ontlasting komt continu in een ledigbaar stomazakje.
In de eerste weken na de operatie is het slijmvlies gezwollen maar de zwelling neemt de volgende weken geleidelijk af.
Urostoma
Een urostoma is een chirurgisch aangelegde omleiding voor urine. Dat kan nodig zijn als bijvoorbeeld de blaas wordt verwijderd. Meestal kiest de chirurg voor een Bricker operatie. (dan wordt er een stukje dunne darm gebruikt voor de aanleg van het stoma) Het binnenste gedeelte van het stoma bestaat uit darmslijmvlies dat als een kraag rond de opening wordt aangelegd en aan de huid wordt vastgemaakt. In de eerste weken na de operatie is het slijmvlies gezwollen maar de zwelling neemt de volgende weken geleidelijk af. Dit geldt voor elk type stoma.
Pas na 3 tot 6 maanden bereikt een stoma zijn meer definitieve vorm. Hij is dan meestal rond of licht ovaal, met een diameter van 20 tot 30 mm en licht uitstulpend. U moet de afmetingen zelf wel regelmatig blijven controleren en aftekenen op de achterkant van de stomaplaat want de het stoma kan ook later nog veranderen. Bij het aanraken van uw stoma, zult u merken dat de rand voortdurend vochtig is en dat hij totaal gevoelloos is. Toch moet u tijdens het verzorgen altijd voorzichtig zijn want het slijmvliesweefsel is sterk doorbloed en kan bij onzachte manipulatie gemakkelijk bloeden.
Alles wat je moet weten
Stomaverzorging
Verzorging van het stoma met een tweedelig / eendelig opvangsysteem
Deze richtlijnen zijn bruikbaar voor alle stoma’s, colostoma (dikke darm), ileostoma (dunne darm), urostoma (urinewegen).
Hoe de plaat te verwijderen en opnieuw aan te brengen:
-
Verwijder steeds van boven naar beneden
-
Met één hand neem je de plaat vast terwijl je met de andere hand de huid die vrijkomt zachtjes aandrukt/ondersteunt.
-
Gebruik je remover wraps (doekjes) of remover spray, weet dan dat deze producten tot op heden nog niet terugbetaald zijn!
-
Indien je de plaat te snel/ruw/wild verwijdert kan de opperhuid meekomen met een wondje/wonde tot gevolg.
-
Bekijk steeds de inhoud van de gevulde stomazak: kleur van de stoelgang afwijkend? – stoelgang al dan niet gebonden? – patroon veranderd tegenover vroeger? – aanwezigheid van bloed merkbaar?
-
Observeer steeds de stoma:
normale kleur is roze-rood
geen blaasjes of verhevenheden zichtbaar?
geen bloed zichtbaar?
is de stoma niet te uitstulpend of onder de huid ingedaald? -
Bekijk steeds de omringende huid: kleur zoals de rest van het lichaam? - geen wondjes aanwezig?- geen 'wild vlees'? – geen zweertjes of wratjes?
Het is normaal dat de huid rond de stoma lichtrood is na het verwijderen van de stomaplaat. -
Was zachtjes de huid rond de stoma: gebruik liefst geen zeep ofwel neutrale zeep - spoel af en droog al deppend. Let op: het stoma kan bloeden wanneer je erover zou wrijven, doch dit is normaal. Zeker bij personen die medicatie nemen voor het regelen van de bloedstolling.
-
Neem de maat met de bijgeleverde maatkaart en teken eventueel op de achterkant de omtrek (boven/ onder, links/rechts).
-
Knip de plaat best uit met een gebogen schaar met afgeronde top. Doe dit in verschillende keren en kijk of de pasvorm goed is door de achterkant over de stoma te schuiven (met plastiek folie er nog op). De uitgeknipte omtrek mag maximaal 1 à 2 mm groter zijn dan de stoma.
-
Indien je stoma net is aangelegd, meet je best om de week opnieuw. De stoma krimpt de eerste 6 tot 8 weken.
-
Indien de huid gaaf is moet er geen beschermfilm worden aangebracht.
-
Verwarm de plaat voor om een betere kleefkracht te bekomen dit doe je door de plaat een vijftal minuten onder de oksel of onder de bil te plaatsen.
-
Verwijder de plastiek beschermer van de plaat en breng de plaat aan van onder naar boven.
De reden hiervoor is logisch, indien er stoelgang of urine uit de stoma komt is er minder hinder bij het aanbrengen. -
Wrijf met 1 of 2 vingers langs de binnenkant van de plaat voor betere hechting zowel aan de binnenzijde als de buitenzijde.
-
Breng het zakje aan van onder naar boven en controleer of deze goed aanhecht door licht aan het zakje te trekken.
-
De plaat van een tweedelig stoma opvangsysteem wordt best om de 3 dagen vervangen.
-
Eéndelige systemen worden dagelijks vervangen.
(foto Coloplast)
(foto Coloplast)
Wat als je stoma verandert van vorm en uitstulpt
Geen reden tot paniek, tenzij dit gepaard gaat met hevige pijn. Toon je stoma bij het volgend consult aan de arts of stomaverpleegkundige.
Wat indien de zone rondom de huid is gezwollen (volledig of gedeeltelijk)
Ook hier is de boodschap: toon het aan de arts of verpleegkundige. Het versturen van een foto kan hierbij ook helpen.
Mijd in ieder geval de eerste 2 maanden na de ingreep gewichten te heffen van meer dan 2 kg. Draag een steunband bij bijvoorbeeld tuinieren in gebogen houding, tillen van gewichten en bij zwaardere klusjes. Hoeveel je mag tillen hangt ook af van jouw conditie en eventuele andere gezondheidsproblemen.
De zone rond het stoma is weinig gespierd en een breuk kan rondom het stoma ontstaan. Hierbij kan een bult zichtbaar worden als je rechtstaat of perst en verdwijnt als je neerligt.
Wat indien er bloed uit je stoma komt
Aarzel niet en verwittig je arts. Is het bloed oppervlakkig aan de stoma en heb je wat te hard gewreven dan is dit normaal. Maar hou het in de gaten!
Wat als je stoelgang is veranderd
Indien vroeger je stoelgang gebonden was en nu vloeibaar, denk eerst na wat je at!
Dit geldt ook bij veranderde geur en kleur.
Meld zeker aan je arts of verpleegkundige als je 3 of meer dagen echt vloeibare stoelgang hebt. Anders heb je kans op uitdroging, ondervoeding en een tekort aan bijvoorbeeld mineralen en vitaminen.
Stomamateriaal
Opvangmateriaal 1 en 2-delige systemen:
Bij het 1-delig systeem vormen het stomazakje en de huidplaat één geheel.
Dit voelt soepeler aan op de huid dan een tweedelig systeem en kan een oplossing zijn indien uw buik veel huidplooien heeft.
Bij het 2-delig systeem zijn huidplaat en zakje gescheiden van elkaar.
De huidplaat wordt op de buik gekleefd en daarop wordt een stomazakje op geklikt of op gekleefd.
Stomazakjes voor colostomadragers zijn onderaan gesloten, voor ileostomadragers zijn de zakjes ledigbaar.
De urostomazakjes hebben onderaan een kraantje om de urinezak te kunnen ledigen.
Er zijn verschillende fabrikanten die opvangmateriaal van goede kwaliteit maken.
Onderaan deze website bij de sponsoren, staan verschillende merken van stomamateriaal.
Door op het logo van de fabrikant naar keuze te klikken word je doorgelinkt naar hun website waar je meer informatie krijgt over het aanbod van hun producten.
Terugbetaling materiaal
Stomadragers aangesloten bij een mutualiteit krijgen een virtuele portefeuille, een virtueel budget waarmee hij naar zijn noden aangepaste stomamateriaal kan verwerven. Deze portefeuille wordt elke 3 maanden vernieuwd. Een medisch voorschrift (bijlage 93) is nodig.
Een stomakaftje (*) wordt tevens ingevoerd, dit verzekert een aangepaste zorg en zorgt er voor dat het budget van de patiënt altijd correct opgevolgd wordt aangevuld.
LET OP: Neem het stomakaftje telkens mee naar de arts, verpleegkundige, bandagist.
Bewaar de afrekeningen van het stomamateriaal en de documenten met het budgetsaldo in het kaftje.
Dit voorschrift bepaalt het profiel van de patiënt, met het oog op zijn specifieke situatie en zijn noden.
Het is dit profiel die het bedrag in de virtuele portefeuille van de patiënt bepaalt. Het budget kan dus verschillen tussen patiënten. Zo staat de portefeuille zo dicht mogelijk bij hun realiteit.
Het voorschrift is vereist voor:
-
Een nieuwe stoma
-
Een operatie aan een bestaande stoma
-
Een verandering van de situatie (convex/concaaf systeem of uitzonderlijke situatie)
-
Hernieuwing voor convex, concaaf of uitzonderlijke toestand, nadat het vorige voorschrift is vervallen
-
In het geval van een convex of een concaaf systeem maximaal 12 maanden voor de eerste keer, nadien maximaal 36 maanden voor een hernieuwing.
-
In een uitzonderlijke toestand is het eerste voorschrift geldig voor een duur van maximaal 12 maanden. Een hernieuwing kan maximaal voor 36 maanden.
-
Een eerste set voor manuele irrigatie
Voorschrift voor convexe/concave huidsystemen.
-
De stoma is op huidniveau/ingetrokken/gelegen in een huidplooi
-
Een uitstulping van de huid (te wijten aan een hernia, littekenbreuk of obesitas) is aangewezen rond de stoma.
Voorschrift voor uitzonderlijke toestanden
De tegemoetkoming van de patiënt kan verhoogd worden in het geval van een uitzonderlijke toestand:
-
uitzonderlijke problemen bij het klinisch beeld of de kenmerken van de stoma of fistel zoals aard, vormen en ligging;
-
abnormale toename van de uitscheiding ten gevolge van gewijzigde consistentie, frequentie of volume;
-
Uitzonderlijke problemen bij de fysieke kenmerken of huidkarakteristieken van de stoma of de fistel zoals gevoeligheid, allergische aanleg en huidvochtigheid.
De motivering voor het voorschrift voor een uitzonderlijke toestand moet worden omschreven in het daartoe bestemde veld op het voorschrift. Een eerste voorschrift kan worden opgesteld voor maximaal 12 maanden.
Verlengingen kunnen voor telkens maximaal 36 maanden worden vastgelegd om min of meer tijdelijke, uitzonderlijke situaties in het leven van de patiënt op te vangen.
Het voorschrift wordt altijd verlengd tot het einde van het trimester waarin het eindigt.
Het voorschrift voor uitzonderlijke toestanden is pas mogelijk vanaf de 4e maand en kan gecumuleerd worden met het voorschrift voor convexe / concave systemen.
*Stomakaftje
In dit nieuwe systeem bezitten de patiënten een stomakaftje. Dit kaftje moet voor elke stoma / fistel worden opgesteld.
Het stomakaftje wordt bij elk contact door hoofdzakelijk de bandagist ingevuld en bevat de voorschriften, de getuigschriften van aflevering van stomamateriaal en nota’s van de contactmomenten met de patiënt. Uiteraard kunnen ook andere zorgverleners, waaronder de voorschrijver, aantekeningen maken (over aspecten van behandeling, het materiaal etc.) teneinde de informatie-uitwisseling tussen alle zorgverleners te verbeteren.
Sociale voorzieningen
Omdat het niet evident is als stomadrager zelf opzoekingen te doen naar deze voorzieningen vind je onderstaande lijst met mogelijkheden. Informeer echter ook bij de sociale dienst van jouw ziekenhuis waarvoor je in aanmerking kan komen.
SOCIALE VOORZIENINGEN:
-
Dienstencheques
Bezoek website > -
Zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden (vroegere mantelzorgpremie)
Bezoek website >
zorgbudget voor ouderen met een zorgnood (THAB van vroeger)
Bezoek website > -
FOD IT (integratietegemoetkoming)
Bezoek website > -
IVT (Inkomens vervangende tegemoetkoming)
Bezoek website > -
Parkeerkaart
Bezoek website > -
De gemeentelijke mantelzorgpremie bestaat ook maar is per gemeente te bekijken of dit bestaat. Bij sommige gemeentes is dit een premie en bij andere een bloemetje als u geregistreerd bent als mantelzorger. De gemeente mag dit zelf invullen.
Informeer bij de sociale dienst van jouw gemeente of er iets is voorzien. -
Mobiliteitshulpmiddel (Vlaamse Sociale Bescherming)
Bezoek website > -
Dienst maatschappelijk werk van de mutualiteit is een belangrijke partner bij het begeleiden en opstarten van bovenstaande aanvragen.
Meer info bij jouw mutualiteit. -
EDC-kaart (European Disability Card)
Bezoek website > -
Incontinentieforfait
Bezoek website > -
Vroegtijdige zorgplanning?
Bezoek website > -
Arbeidsongeschiktheid
Bezoek website > -
Rentree een organisatie voor kankerpatiënten om terug aan het werk te gaan.
Bezoek website > -
Inloophuizen van Kom op tegen Kanker
Bezoek website > -
Hulp van Derden?
Bezoek website > -
Forfait chronische ziekten
Bezoek website > -
Verhoogde tegemoetkoming
Bezoek website > -
Verhoogde kinderbijslag en Zorgtoeslag voor kinderen met een specifieke ondersteuningsbehoefte en sociale toeslag
Bezoek website > -
Fedris (Federaal agentschap voor beroepsrisico's)
Bezoek website > -
Maximumfactuur
Bezoek website > -
Bijzonder solidariteitsfonds
Bezoek website > -
Europese ziekteverzekeringskaart
Bezoek website > -
Globaal medisch dossier (GMD)
Bezoek website > -
Rekanto bewegen om je beter te voelen
Bezoek website > -
Kom op tegen kanker
Bezoek website > -
patiëntenvereniging ziekte van Crohn
Bezoek website > -
Vlaamse zorgverzekering
Bezoek website >